کایفوزیس (kyphosis):

یکی از انواع ناهنجاری های ستون فقرات که در کودکان یا بزرگسالان ایجاد می شود کایفوزیس(گرد پشتی یا گوژ پشتی) است، که در آن ستون فقرات به علل مختلف مادرزادی یا اکتسابی دچار افزایش قوس غیر طبیعی در ناحیه سینه‌ای(توراسیک) می‌شوند. که ما در این مطلب درباره درمان قوز پشت توضیح خواهیم داد.

در حالت عادی ستون فقرات سینه‌ای می تواند ۲۰تا۴۰ درجه در هنگام نگاه کردن به فرد از پهلو زاویه داشته باشد، در صورتی که انحنای ستون فقرات از این مقدار بیشتر شود فرد دچار کایفوزیس می شود. در برخی افراد ممکن است میزان آن به اندازه‌ای کم باشد که با تمرینات اصلاحی رفع شود اما در مواردی که مقدار آن کمتر یا بیشتر از مقدار طبیعی آن باشد،وسایل کمکی(ارتز یا بریس) مورد نیاز است و گاهی راه درمان عمل جراحی است.

علل کایفوزیس:

۱)تروما یا ضربات شدید(که باعث شکستگی مهره ها و تغییر شکل آن ها از حالت مکعبی به ذوزنقه ای می‌شود)

۲)پوکی استخوان(در سالمندان باعث کاهش مقاومت مهره ها در مقابل فشار می‌شود)

۳)ضایعات توموری ستون فقرات(باعث تخریب مهره و تغییر شکل آن می‌شود)

۴)بیماری های عفونی مثل سل ستون فقرات و بروسلوز ستون فقرات(باعث کلاپس مهره و در نهایت کایفوزیس می‌شود)

۵)بعضی بیماری های مادرزادی ستون فقرات(مثل عدم تشکیل مناسب شکل مهره ها که در طول رشد به تدریج باعث خمیدگی ستون فقرات می‌شود)

۶)بعضی بیماری های روماتیسمی و التهابی ستون فقرات مثل اسپوندیلیت انکیلوزان(باعث فیوز شدن مهره ها به یکدیگر و خمیده شدن ستون فقرات می‌شود)

۷)انحرافات ستون فقرات به صورت مادرزادی یا اکتسابی(به دلیل عادات غلط نشستن طی دوران رشد)

انواع کایفوزیس:

۱)بدشکلی گربه ای (Gibbus deformity):این بدشکلی نوعی از کایفوزیس است که انحنای کایفوز بسیار تیز و موضعی است و ثانویه از بیماری سل ایجاد می شود.

۲)کایفوزیس بیش از حد (Hyperkyphosis):این اصطلاح به انحنای سینه ای بیش از حالت طبیعی گفته می شود. یکی از  علل شایع آن پوکی استخوان است که معمولا بیشتر در افراد مسن مشاهده می شود.

۳)کایفوزیس مادرزادی:به مواردی گفته می شود که اختلال در ستون فقرات وجود دارد و باعث کایفوز شده است و علت دقیق آن مشخص نمی باشد.

۴)بیماری شوئرمن: کایفوز در جوانان می باشد. علت نامشخص است اما گاهی با سابقه خانوادگی ایجاد می شود. در این بیماری دیسک بین مهره ای کاهش ارتفاع پیدا می کند و مهره ها نیز برجسته می شوند. در تعریف نوع تیپ آن حداقل کوهی شدن سه مهره مجاور بیش از ۵ درجه لازم است. سر و گردن در وضعیت غیر طبیعی و رو به جلو قرار می گیرند. سن شروع بیماری بین ۱۲ تا ۱۵ سالگی است اما در هر سنی از نوجوانی می تواند رخ دهد. شیوع آن در دختران بیش از پسران است. در بسیاری از بیماران درد شکایت اصلی است.

علائم کایفوزیس:

علائم و نشانه های کایفوزیس بسته به علت و شدت انحراف متفاوت است.

۱)ایجاد ظاهری ناخوشایند

۲)کوتاهی ارتفاع تنه فرد

۳)افزایش فشار روی مهره ها و بروز آرتروز زودرس

۴)درد در ناحیه پشت : در راس تحدب در محل اتصال مهره های پشتی به مهره های کمری و همچنین در محل اتصال مهره های پشتی به گردن.

۵)کاهش تحرک ستون مهره ها

۶)کاهش میزان باز شدن قفسه سینه که فرد را دچار مشکلات تنفسی میکند و حتی در مراحل پیشرفته ناراحتی های قلبی نیز پیدا میکند.
۷)ایجاد شانه های گرد یا چرخیده به جلو یا Round shoulder

۸)ایجاد سر به جلو یا forward head

۹)بیرون زدن استخوان کتف

۱۰)ایجاد برآمدگی روی دیواره شکم و تمایل آن به طرف جلو و پایین

۱۱)جمع شدن قفسه سینه و عضلات مربوط به آن

۱۲)کشیده شدن عضلات پشتی و کوتاهی عضلات سینه ای

۱۳)در مرحله پیشرفته موجب کشش نخاع میشود و میتواند عوارض عصبی به صورت فلج ایجاد کند و اختلالات حسی و حرکتی بروز کند.

۱۴)افزایش قوس کمری     Lordosis

تشخیص:

۱)معاينه بالینی و فیزیکی:

الف)سوال در مورد علائم و نشانه های بیماری

ب)وارد کردن فشار کم روی ستون فقرات برای شناسایی نقاط حساس

پ)در موارد شدید تر برآمدگی روی ستون فقرات مشخص است.

ت)انجام تست خم شدن به جلو که  Adam’s forward bend test نام دارد،که با انجام این آزمایش شدت و میزان انحراف و خمیدگی و تغییر شکل احتمالی ستون فقرات بهتر قابل تشخیص است.

۲)آزمایش ها:

الف)رادیولوژی

ب)آزمایش های عملکرد تنفس(اگر خمیدگی شدید باشد)

پ)MRI (در صورت پیشنهاد پزشک و وجود علائمی مثل درد،بی حسی،سوزن سوزن شدن و ضعف در پایین تنه)

درمان کایفوزیس:

۱)درمان غیر جراحی:

الف)فیزیوتراپی(کمک به کم کردن کمر درد و تقویت عضلات و بهبود ساختار قامتی و کشش عضلات کوتاه شده)

ب)داروهای غیراستروئیدی ضدالتهابی

پ)استفاده از بریس(استفاده از بریس به شدت خمیدگی ستون فقرات بستگی دارد)

۲)درمان جراحی:جراحی برای بیماران مبتلا به کایفوز ساختاری و کایفوز شوئرمن با خمیدگی و انحراف بیش از حد،بیماران مبتلا به درد شدید کمر که با روش غیر جراحی درمان نشده اند، توصیه می‌شود.

فیزیوتراپی در کایفوزیس:

فیزیوتراپی برای درمان کایفوزیس می‌‌تواند به طرز قابل توجهی باعث کاهش علائم و نشانه‌های شما شود و نتایج خوبی را به دنبال بیاورد و از بازگشت کایفوزیس جلوگیری نماید.

برنامه فیزیوتراپی می تواند شامل موارد زیر باشد:

۱)تمرینات ورزشی برای بهبود قدرت حالت بدن یا انعطاف پذیری

۲)الکتروتراپی با هدف کاهش درد و التهاب

۳)ماساژ بافت‌های نرم بدن

۴)ارزیابی و بازآموزی حالت بدن(پوسچر )

تمرینات اصلاحی درمان قوز پشتی یا کایفوزیس ستون فقرات پشتی:

شدت تمرین و فشار وارده را باید بر اساس توانایی ها هر شخص تعیین کرد.

۱)تمرین غبغب گرفتن

نوک انگشتان خود را بر روی چانه قرار دهید و سپس به چانه فشار مستقیم وارد کنید تا سر شما کمی به عقب برود. وقتی سرتان به عقب می رود مستقیماً جلو را نگاه کنید ۳ ثانیه نگه دارید و سپس انگشتان خود را بردارید.

۲)تمرینات کششی:

الف)گوشه اتاق ایستاده و دست را به دیوار تکیه دهید، سپس سعی کنید که تنه خود را به سمت جلو برده و این وضعیت را حفظ کنید.
ب)در چهارچوب در ایستاده و وضعیت صحیح را انتخاب کنید. در حالی که دو دست خود را تا حد شانه بالا آورده اید، بکوشید تا از چهارچوب در به آرامی عبور کنید، هنگام اجرای حرکت مراقب باشید تا قوس کمر تشدید نشود.

پ)بر روی زمین زانو بزنید، سپس بکوشید دست های خود را به طرف جلو برده و با چنگ زدن زمین آن ها را تا سر حد امکان به دورترین نقطه منتقل کنید. در این حالت بکوشید فاصله زیر بازوها با زمین در حداقل اندازه باشد.

ت)کاملا به دیوار بچسبید، بدون آنکه دست ها از دیوار جدا شوند آن ها را به بالای سر و پایین حرکت دهید.

ث)دست ها را از پشت قفل کنید، سپس بدون اینکه سر و سینه به طرف جلو خم شود، آرام دست ها را به طرف بالا بیاورید.

ج)شانه ها را به طرف بالا و سپس عقب ببرید و این حالت را برای مدتی نگه دارید.

چ)طاقباز دراز بکشید و دستها را در پشت سر قلاب کنید ازیک نفر یار کمکی بخواهید بالای سرتان آرنج های شما را با فشار به زمین نزدیک نماید.

۳)تمرینات تقویتی:

الف)روی شکم دراز بکشید و در حالی که پاها کاملا کشیده است دست ها و سینه را به آرامی از روی زمین بلند کنید و دوباره به آرامی به حالت اولیه برگردید. سعی شود در اجرای این حرکت پاها روی زمین ثابت باشد .

ب)روی شکم دراز بکشید، یک دست را به سمت بالای سر ببرید و دست دیگر را در پهلو قرار دهید. سپس عمل بالا آوردن سر و سینه را انجام دهید. حال دست ها را جا به جا کنید و حرکت را دوباره تکرار کنید.

پ)حرکت بالا را نیز می توانید به صورت دست ها باز و در امتداد شانه ها(به صورت صلیبی) انجام دهید و همزمان سر و سینه و دست ها را با هم بالا بیاورید.

ت)درحالیکه در هر دو دست یک دمبل یا وزنه دارید به حالت دمر روی نیمکت دراز بکشید در این حالت بازوها را از دوطرف بدن بالا آورید.

ث)در حالی که روبه شکم(حالت دمر) دراز کشیده اید دستها را پشت سر قلاب کنید سپس سر و شانه ها را از زمین جدا نمائید. پشت و کمر را صاف نگه دارید.

ج)شنای پروانه و کرال سینه در اصلاح کیفوز بسیار مفید است.

چ)انجام تمرینات تنفسی همراه با سایر تمرینات اصلاحی لازم است.

گرداوری: فیزیوتراپیست نسرین رضوی یگانه