پیش درآمد
رویکرد مکنزی پیش از اینکه یک روش درمانی باشد، یک متد “ارزیابی ، دسته بندی و تشخیصِ” آسیبهای اسکلتی – عضلانی است و نمی توان آن را با سایر تکنیک های درمان غیرجراحی مانند منوالتراپی (درمان دستی) ، منیپولاسیون ، لیزردرمانی و غیره در یک رسته قرار داد و مقایسه نمود .
این موارد به عنوان تکنیکهای درمانی شناخته میشوند و مقایسه آنها با رویکرد مکنزی که در درجه اول یک روش جامع دسته بندی و تشخیصی است ، صحیح نیست. درمعرفی رویکرد مکنزی این نکته حائز اهمیت است که درمانگر مکنزی در مدیریت درمان میتواند از سایراقدامات درمانی فیزیوتراپی طبق شواهد علمی معتبر موجود به عنوان مکمل در سهولت درمان استفاده کند.
معرفی
رویکرد درمانی مکنزی با عنوان تشخیص و درمان مکانیکال Mechanical Diagnosis and Therapy (MDT) شناخته میشود. MDT یک سیستم ارزیابی و درمانیِ بینالمللی برای اختلالات اسکلتی – عضلانی ستون فقرات و اندامها است که توسط فیزیوتراپیستِ نیوزیلندی، آقای رابین مکنزی، توسعهیافته است. بیش از ۶۰ سال است که این روش به طور گسترده در سراسر جهان مورد استفاده قرار میگیرد. MDT رویکرد درمانی مبتنی بر “تمرین-درمانی و آموزش” است و به تجهیزات و مدالیته خاصی مربوط نمیشود. این رویکرد تشخیصی-درمانی در سراسر دنیا توسط فیزیوتراپیستهای آموزشدیده در سیستم مکنزی اجرا میشود.
درمانگران آموزشدیده در سیستم مکنزی قادر به معاینه ، تشخیص و طبقهبندی “تمام” شکایات سیستم اسکلتی عضلانی هستند. این بدان معنی است که اگر آسیبی در ناحیه ستون فقرات، اندام ها ، مفاصل، عضلات و یا تاندونها وجود داشته باشد، با معاینه و ارزیابی توسط درمانگر دارای مدرک مکنزی مشخص میشود که آیا در روش مکنزی درمانِ مناسبی برای فرد وجود خواهد داشت یا خیر.
یک فیزیوتراپیستِ متخصصِ MDT میتواند تشخیص دهد چه استراتژی درمانی برای بیمار مناسب است، و یک درمان اختصاصی و قابل پیشبینی برای هر فرد تجویز می کند.
ویژگی های مهم این روش:
ویژگی مهم این روش، ارزیابی اولیه است که شامل ثبت یک فرم ارزیابی مطمئن و قابلاعتماد برای دستیابی به یک تشخیص و طبقهبندی دقیق است.
به این منظور درمورد علائم بالینی بیمار، نوع درد و نوع فعالیتهایی که بر درد و علائم بیمار تاثیر میگذارد سوالهای متعددی توسط فیزیوتراپیست داری مدرک مکنزی ( MDT ) پرسیده می شود. با معاینه و ارزیابی بیمار، تمرینِ درمانیِ مناسبی برای فرد ارائه میشود که درآن تمام عواملی که میتواند بر تجربه بیمار از درد تاثیر بگذارد در نظر گرفته میشود. در مکتب مکنزی علاوه بر توجه به جنبه های مکانیکی درد ، به جنبه های روحی ، اجتماعی ، شغلی آن نیز توجه می شود.
در سیستم ارزیابیِ مکنزی، تستهای تشخیصی پرهزینه مانند MRI اغلب غیرضروری هستند چراکه بخش عمدهای از آسیبهای اسکلتی عضلانی از طریق معاینه مکانیکال مکنزی قابل تشخیص هستند وانجام عکس برداری های پیشرفته مثل MRI بیشتر در موارد مشکوک و برای تشخیص پاتولوژیهای جدی مثل تشخیص تومور ، عفونت ، شکستگی و… اهمیت دارد و در بسیاری از موارد ، ارتباطی بین درد بیمار و یافته های رادیولوژی وجود ندارد ؛
بطور مثال در بسیاری از مواردِ پارگی های شدید دیسک ، فرد اصلا علائمی مثل درد و بی حسی و گزگز و مورمور شدن ندارد و تا زمانیکهMRI انجام ندهد. حتی متوجه وجود پارگی دیسک یا تنگی کانال یا سُرخوردگی مهره اش نمی شود ، چون درد و علائمی ندارد و بر عکس افرادی که دردهای شدید مکانیکال دارند ممکن است در عکس های رادیولوژی کاملا نرمال باشند که این مطلب نشان می دهد برای تشخیص علت درد در وهله اول نیازی به انجام تست های تشخیصی رادیولوژی وجود ندارد چرا که ۹۰ درصد از کمردرد ها در دسته کمردرد غیراختصاصی (non specific Low Back Pain) شناخته می شوند ،یعنی دلیل و علت درد این افراد دقیقا مشخص نیست !
معاینه و ارزیابی
فیزیوتراپیستی که دوره های رسمی موسسه بین المللی مکنزی را گذرانده باشد ، شروع به گرفتن تاریخچه دقیق درباره علائم و نحوه بروز آنها میکند. از شما خواسته میشود که حرکات خاصی را با دقت انجام دهید یا در وضعیت بدنی خاصی قرار بگیرید. همزمان فیزیوتراپیست ، چگونگی تغییر علایم را حین انجام حرکات و پس از اتمام شان ، ثبت میکند.
تفاوت اصلی بین معاینه مکنزی و سایر ارزیابیها و معاینات بالینی، استفاده از حرکات تکراری (repeated movement) به جای یک حرکت واحد (single movement) و پرسشهای دقیق و هدفمند فیزیوتراپیست حین و بعد از انجام حرکات است.
چگونگی تغییر علائم و دامنه حرکتی شما با حرکات تکراری (repeated movement) و وضعیتهای بدنی (position) خاص ، به درمانگر این امکان را میدهد که ماهیت و منشا آسیب را دقیقتر شناسایی ، و حرکت یا وضعیت احتمالی شفا دهنده بیمار را بهتر کشف کند .
اهمیت فرم ارزیابی
فرم ارزیابی پرسشنامه مهمی است که به تشخیص دقیق و درمان موثر بیمار کمک میکند. شرححال بیمار از وضعیت خود و نتایج تستهای حرکتی در آن ثبت می شود. ثبت نتایج درمان در هرجلسه به متخصص بالینی کمک میکند تا روند بهبودی بیمار را پیشبینی کند. قابلیت تقریبی پیش بینی نتایج درمان از ویژگی مهم درمان با روش مکنزی است. در سیستم تشخیص و درمانِ مکنزی، برای هر نوع آسیب اسکلتی عضلانی یک فرم ارزیابی بین الملی مشخص طراحی شده است. بدین ترتیب بیمار می تواند بر اساس تاریخچه بیماری ثبت شده در فرم ارزیابی، درمان خود را در هر مرکز “مورد تایید موسسه بین المللی مکنزی” و در هرکشور دیگری ادامه دهد.
طبقه بندی بر اساس علائم :
بعد از معاینه، فیزیوتراپیست نوع شکایت شما را در گروه خاصی از دسته بندی های متد مکنزی طبقهبندی میکند. هر طبقه بندی اسکلتی – عضلانی با توجه به ماهیت منحصر به فرد خود، شامل حرکات و روشهای درمانی ویژه خود است. بهطور مثال طرح درمان درگروه Derangement مکنزی ، متفاوت با درمان در طبقه بندی Dysfunction مکنزی و یا Postural است و این موضوع بر اهمیت معاینه دقیق می افزاید.
با این حال، طبقهبندی خاصی وجود دارد که به درمانهای جایگزین بیشتری نیاز دارد. گاهی ممکن است برای رسیدن به اهداف درمانی ، برنامهریزی بلند مدت وجود داشته باشد ، یا ممکن است در مواردی فرد به سایر متخصصین پزشکی برای مشاوره و یا انجام درمان های تخصصی دیگری ارجاع داده شود.
درمان
با استفاده از اطلاعات حاصل از فرم ارزیابی و طبقهبندی مشکل فرد، درمانی که توسط فیزیوتراپیست برای شما تجویز خواهد شد شامل تمرین در جهت حرکتی خاص و توصیههایی مربوط به کنترل وضعیت بدنی است. درمان شما شامل دستورالعمل ساده و دقیقی خواهد بود که مختص مشکل فعلی شماست ، نه بروشور یا برگه ای با لیستی از تمرینات متنوعِ از پیش پرینت گرفته شده که برای همه کمردرد ها تجویز می شود !
درصورت لزوم، فیزیوتراپیست برای کنترل درد و علائم می تواند بر اساس شواهد علمی معتبر موجود و صلاحدید خود، از دیگر مدالیته های درمانی فیزیوتراپی ( مثل لیرز پرتوان،الکتروتراپی، درای نیدلینگ، شاک ویو ، تکار تراپی، بیوفیدبک و …) و درمان های دستی استفاده کند.
در روند درمان به شما آموزش داده خواهد شد که چگونه علائم بالینی خود را تفسیر کنید و برای درمان آن چگونه عمل کنید. آموزش داده میشوید تا با بررسی علايم خود از روند درست درمان خود مطمئن شوید.
در مواردی که تظاهرات بالینی بیمار چالش برانگیزتر است، متخصص MDT ممکن است درمان های دستی را به درمان اضافه کند تا زمانی که شما بتوانید مستقلتر عمل کنید. هدف این است که تا حد امکان در تعداد جلساتِ کمتر به بهبودی برسید. بالطبع ، درمانی که شما میتوانید ۵ یا ۶ بار در روز انجام دهید، نسبت به درمانی که تنها در کلینیک که یک یا دو بار در هفته انجام می شود، موثرتر خواهد بود و همچنین فرد میتواند در بازه زمانی کوتاهتری به بهبودی برسد.
نکته:
روش مکنزی یا MDT بیمار محور است؛ یعنی بیمار نقش فعال و موثری در درمان خود دارد. این ویژگی میتواند تعداد جلسات حضور در کلینیک را به حداقل برساند. در نهایت، درصد قابل توجهی از بیماران میتوانند از طریق آموزش و درمان مکنزی و استفاده از ابزارهای لازم، درمان موفقیت آمیزی داشته باشند اما این بدان معنی نیست که تمامی مشکلات عصبی-عضلانی-اسکلتی با این روش قابل درمان هستند .
دستیابی به حداکثر توان حرکتی و بازگشت فرد به فعالیت معمول روزمره از اهداف مهم درمان مکنزی است. بعد از تجربه آسیب های اسکلتی عضلانی، بازگشت فرد به فعالیت عادی روزمره یا بازگشت به ورزش با چالش و نگرانی بیمار از آسیب مجدد همراه است که در رویکرد مکنزی به این مهم به عنوان هدف درمان پرداخته می شود تا فرد با کمترین احتمال آسیب به فعالیت دلخواه شغلی یا ورزشیِ خود بازگردد.
پیشگیری
در آسیبهای اسکلتی عضلانی همواره احتمال بازگشت مجدد آسیب وجود دارد. در رویکرد مکنزی به واسطه آموزش و خوددرمانی، بیمار میتواند از بازگشت مجدد آسیب جلوگیری کند. همچنین اگر علائم دوباره عود کنند، شما می توانید از طریق آموزش های قبلی، از شدت یافتن علايم پیشگیری کنید. این امر به اعتمادبهنفس و توانمندی هرچه بیشتر افراد کمک میکند. پیشگیری از آسیبهای بدنی ازطریق خودمراقبتی بسیار موثرتر و پایدارتر از مراقبت منفعل است که فرد نقشی در پیشگیری آسیب خود نداشته باشد.
فیزیوتراپیستهای آموزشدیده دارای مدرک رسمی و معتبر MDT از موسسه بین المللی مکنزی، در بیش از ۳۵ کشور جهان مشغول به فعالیت هستند. از آنجا که درمان خاص ارائهشده باید براساس یک ارزیابی دقیق باشد، یافتن یک متخصص بالینی که دارای مدرک مکنزی یا دیپلمای مکنزی باشد، مهم است. که شما می توانید با یک جستجوی ساده در گوگل متخصصین مکنزی اطراف محل زندگی خودتان را از “وب سایت رسمی موسسه بین المللی مکنزی” به آدرس https://mckenzieinstitute.org/patients/find-a-clinician/ بیابید و با خیال راحت به ایشان مراجعه کنید. .
در طول دوره درمان شما ، ممکن است فیزیوتراپیست یک رول کمری مکنزی و یا رول گردنی برای کنترل درد و علائم شما تجویز کند و همچنین شما می توانید از آموزشهای تخصصی که در کلینیک های مورد تایید موسسه مکنزی ارائه میشود، استفاده کنید. این آموزشها به میلیونها نفر در سراسر جهان برای درمان، تسکین و پیشگیری از درد مفاصل و عضلات کمک کردهاند. مطالعات علمی بینالمللی ثابت کردهاند که اطلاعات و تمرینهایی که در این آموزش ها ارائه میشود، نتایج مثبت و پایداری به دست میآورند.
نویسنده: فیزیوتراپیست زهرا آبید
ویراستار: دکتر ایمان کمالی حکیم
