سندروم مفصل فاست یکی از علل شایع کمردرد و گردن درد مزمن است که به دلیل آسیب یا التهاب مفاصل فاست (facet joints) ایجاد می‌شود. این مفاصل کوچک بین مهره‌ها نقش مهمی در حرکت و پایداری ستون فقرات دارند. با توجه به شیوع بالای این مشکل و تأثیر آن بر کیفیت زندگی بیماران، شناخت دقیق این سندروم و روشهای درمانی آن به ویژه نقش فیزیوتراپی اهمیت زیادی دارد.
مفاصل فاست یا مفاصل زیفوپروفوندیل (zygapophyseal joints) مفاصل کوچک دو طرفه‌ای هستند که بین زوائد مفصلی مهره‌های مجاور واقع شده‌اند. این مفاصل به کنترل حرکات ستون فقرات مانند خم شدن، چرخش و کشیدگی کمک می‌کنند و نقش پایداری مکانیکی دارند.
هر مهره ۲ مفصل فاست دارد (چپ و راست).
سطح این مفاصل توسط غضروف مفصلی پوشیده شده است.
کپسول مفصلی و رباط‌های اطراف این مفاصل به حفظ ثبات کمک می‌کنند.
سندروم مفصل فاست به حالتی گفته می‌شود که مفصل فاست به هر دلیلی دچار التهاب، تخریب غضروفی، یا آرتروز شود و منجر به بروز درد شود. این درد معمولاً به دلیل تحریک گیرنده‌های درد در کپسول مفصلی و ساختارهای اطراف آن است.
علل شایع ایجاد سندرم مفصل فاست
- آرتروز و تخریب مفصل: فرسایش غضروف مفصلی به دلایل افزایش سن یا فشارهای مکانیکی.
- ضربه و آسیب: آسیب‌های مستقیم یا حرکات ناگهانی که موجب التهاب مفصل می‌شود.
- حرکات تکراری و ناصحیح: وضعیت‌های بدنی نامناسب و استفاده نادرست از ستون فقرات.
- اختلالات ساختاری: مانند لغزش مهره‌ای (spondylolisthesis) یا تغییرات دژنراتیو ستون فقرات.
علائم و نشانه‌ها
علائم رایج سندروم مفصل فاست
- درد موضعی در ناحیه گردن، کمر یا پشت
- درد تیرکشنده که به نواحی اطراف منتشر می‌شود (برای مثال درد کمر که به باسن یا ران تیر می‌کشد)
- درد افزایش‌یافته با حرکت یا چرخش ستون فقرات
- محدودیت حرکتی و خشکی در ستون فقرات
- گاهی احساس سوزش یا تیر کشیدن
تشخیص سندروم مفصل فاست
تشخیص سندروم مفصل فاست معمولاً بر اساس شرح حال دقیق، معاینه فیزیکی و روشهای تصویربرداری انجام می‌شود:
- معاینه بالینی: حساسیت موضعی، محدودیت حرکتی، درد با فشار مستقیم یا حرکات خاص.
- تصویربرداری: رادیوگرافی ساده، سی‌تی‌اسکن یا MRI برای بررسی آرتروز و آسیب‌های ساختاری.
- آزمایشات تشخیصی خاص: تزریق بی‌حس‌کننده موضعی به مفصل فاست که در صورت کاهش درد، تشخیص تأیید می‌شود.
روشهای درمان
با وجود اینکه این بیماری نیز مانند دیگر بیماری های تخریبی مفاصل بدن درمان قطعی ندارد اما اقداماتی همچون تغییر سبک زندگی ، فیزیوتراپی و ورزش می تواند با کمک به تسکین علائم به بهبود کیفیت زندگی مبتلایان کمک زیادی کنند.
حفظ انحنای معمول ستون فقرات در وضعیت مناسب حین انجام فعالیت ها کمک زیادی به کاهش درد و ناراحتی مفاصل فاست خوتاهد کرد.
استراحت و کاهش سطح فعالیت برای جلوگیری از تخریب بیشتر غضروف مفصلی به مبتلایان به سندرم مفصل فاست توصیه می شود.
گرم کردن ستون فقرات با کمپرس گرم به کاهش درد ناشی از این عارضه کمک زیادی می کند ، کمپرس سرد نیز در کاهش التهاب موثر است.
فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی مهم ترین راهکار در بهبود شرایط مبتلایان به سندرم مفصل فاست است.
فیزیوتراپیست برای کمک به بهبود شرایط بیمار برنامه تمرینی خاصی را که شامل تمرینات کششی و تقویت می شود برای بیمار در نظر می گیرد.
فیزیوتراپیست همچنین توصیه هایی در زمینه نحوه صحیح انجام فعالیت ها به بیمار خواهد کرد.
استفاده از داروهای ضدالتهاب و ضددرد مانند ایبوپروفن ، داروهای بی حس کننده عضلانی و تزریق مفصل فاست از جمله روش هایی هستند که به تسکین علائم بیماری کمک می کنند.
جراحی فیوژن ستون فقرات در صورت وارد شدن فشار ناشی از بزرگ شدگی مفصل فاست بر ریشه عصب، بیماری دیسک دژنراتیو و ناپایداری ستون فقرات به عنوان آخرین گزینه درمانی انجام خواهد گرفت.
نقش فیزیوتراپی در درمان سندروم مفصل فاست
فیزیوتراپی یکی از ستون‌های اصلی درمان غیر جراحی سندروم مفصل فاست است و نقش مهمی در کاهش درد، بهبود حرکت و افزایش کیفیت زندگی بیمار دارد.
اهداف فیزیوتراپی
- کاهش درد و التهاب
- بهبود دامنه حرکتی و انعطاف‌پذیری ستون فقرات
- تقویت عضلات حمایت‌کننده ستون فقرات
- اصلاح وضعیت بدنی و حرکات ناصحیح
- پیشگیری از عود بیماری
روشهای فیزیوتراپی
- مدیریت درد و التهاب
- استفاده از گرما و سرما (کرایوتراپی و حرارت درمانی)
- الکتروتراپی (TENS، اولتراسوند)
- ماساژ درمانی برای کاهش اسپاسم عضلانی
- تمرینات اصلاحی و تقویتی
- تمرینات کششی برای بهبود انعطاف‌پذیری عضلات اطراف ستون فقرات
- تمرینات تقویتی عضلات عمقی کمر و شکم (مانند عضلات کور)
- تمرینات تعادلی و کنترل وضعیتی
- اصلاح الگوی حرکتی
- آموزش وضعیت‌های صحیح نشستن، ایستادن و خوابیدن
- آموزش تکنیک‌های درست بلند کردن اجسام و حرکات روزمره
- منوال تراپی
- تکنیک‌های دستی مانند mobilization و manipulation برای افزایش دامنه حرکتی مفاصل و کاهش درد
- برنامه تمرینی در منزل
فیزیوتراپیست‌ها معمولاً یک برنامه تمرینی اختصاصی برای بیمار طراحی می‌کنند تا بیمار بتواند در خانه تمرینات را ادامه دهد.
اهمیت درمان زودهنگام و مراقبت طولانی‌مدت
در صورت درمان نکردن سندروم مفصل فاست، ممکن است درد مزمن شود و کیفیت زندگی بیمار به شدت کاهش یابد. فیزیوتراپی با مداخله به موقع می‌تواند از این حالت پیشگیری کند و به بازگشت عملکرد طبیعی ستون فقرات کمک کند.
همچنین درمان‌های فیزیوتراپی به بیمار کمک می‌کنند تا از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و عادات صحیح حرکتی را در زندگی روزمره به کار گیرد.
مطالعات و شواهد علمی درباره اثربخشی فیزیوتراپی
مطالعات متعددی نشان داده‌اند که ترکیب روشهای فیزیوتراپی با درمان‌های دارویی و تزریقی می‌تواند اثربخشی بالاتری داشته باشد. به طور خاص:
استفاده از منوال تراپی همراه با تمرینات تقویتی منجر به کاهش معنی‌دار درد و افزایش عملکرد بیماران شده است.
تمرینات کور و تقویت عضلات عمقی باعث بهبود پایداری ستون فقرات و کاهش فشار روی مفاصل فاست می‌شوند.
آموزش و اصلاح الگوی حرکتی کمک می‌کند تا فشارهای مضر روی مفاصل کاهش یابد و از بازگشت درد جلوگیری شود.
نکات کلیدی برای بیماران
در صورت داشتن درد مزمن در ناحیه کمر یا گردن که با حرکت بدتر می‌شود، به پزشک یا فیزیوتراپیست مراجعه کنید.
از انجام حرکات ناگهانی و بلند کردن اجسام سنگین بدون تکنیک مناسب خودداری کنید.
به توصیه‌های فیزیوتراپیست خود در انجام تمرینات منظم پایبند باشید.
مراقب وضعیت نشستن، ایستادن و خوابیدن خود باشید و آن را اصلاح کنید.
در صورت مشاهده درد شدید یا علائم جدید، سریعاً پیگیری درمانی داشته باشید.
نتیجه‌گیری
سندروم مفصل فاست یکی از علل شایع دردهای ستون فقرات است که به دلیل تخریب یا التهاب مفاصل فاست ایجاد می‌شود. این بیماری اگر به موقع تشخیص داده شده و درمان مناسب از جمله فیزیوتراپی دریافت کند، می‌تواند به طور مؤثری کنترل شود و از مزمن شدن درد جلوگیری به عمل آید.
فیزیوتراپی با استفاده از تکنیک‌های مختلف درمانی، تقویتی، و آموزشی نقش مهمی در کاهش درد، بهبود عملکرد و افزایش کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سندروم مفصل فاست ایفا می‌کند. درمان جامع و چندجانبه همراه با رعایت توصیه‌های فیزیوتراپی می‌تواند به بازگشت سریع‌تر بیمار به زندگی روزمره کمک کند.
کلمات مرتبط :
درمان کمردرد با فیزیوتراپی – فیزیوتراپی دیسک کمر – فیزیوتراپی مفصل فاست – فیزیوتراپی کمردرد – فیزیوتراپی سعادت آباد
