فیزیوتراپی بیرون زدگی دیسک کمر موثرترین روش در درمان غیرجراحی آسیب های و مشکلات دیسک کمر از جمله بیرون زدگی دیسک کمر است. فتق دیسک کمر یکی از بیماری های جدی و شایع ستون فقرات است که می تواند سبب بروز مشکلات زیادی در فرد مبتلا شود از کمردرد تا مشکلات حرکتی و حتی خانه نشین شدن .
دیسک‌های بین‌مهره‌ای ستون فقرات نقش حیاتی در جذب ضربه‌ها و حرکت مهره‌ها دارند. بیرون زدگی دیسک کمر یا فتق دیسک یکی از مشکلات شایع ستون فقرات است که می‌تواند باعث درد شدید، محدودیت حرکتی و کاهش کیفیت زندگی شود. فیزیوتراپی یکی از درمان‌های موثر و غیرجراحی است که می‌تواند به بهبود علائم، بازگشت به فعالیت‌های روزمره و پیشگیری از عود کمک کند. در این مقاله به بررسی کامل این بیماری و نقش فیزیوتراپی در درمان آن می‌پردازیم.
دیسک‌های بین مهره‌ای، ساختارهای ژلاتینی و غضروفی هستند که بین مهره‌های ستون فقرات قرار گرفته‌اند و وظیفه آن‌ها جذب فشارهای وارده و ایجاد انعطاف در ستون فقرات است. هر دیسک از دو بخش تشکیل شده:
- هسته مرکزی ژلاتینی (نوکلئوس پولپوزوس)
- حلقه بیرونی فیبری (آنولوس فیبروزوس)
بیرون زدگی یا فتق دیسک زمانی رخ می‌دهد که حلقه فیبری آسیب ببیند و هسته ژلاتینی از محل طبیعی خود بیرون بزند. این بیرون زدگی می‌تواند روی اعصاب مجاور فشار وارد کند و باعث بروز درد، بی‌حسی، ضعف عضلانی و علائم عصبی شود.
در طی این عارضه بخش مرکزی دیسک یا هسته دیسک از قسمت بیرونی آن خارج و موجب وارد شدن فشار به ریشه های عصبی نخاعی می شود.
روند افزایش سن و تخریب تدریجی دیسک بین مهره ای ، وارد شدن ضربه شدید به مهره ها و حمل اجسام سنگین از مهم ترین عواملی هستند که در بروز این آسیب نقش دارند.
استراحت و اجتناب از نشستن و خم و راست شدن و برداشتن اجسام سنگین یا رانندگی طولانی مدت برای جلوگیری از تشدید علائم ضروری است.
فیزیوتارپی بیرون زدگی دیسک کمر در موارد خفیف تا متوسط بیماری می تواند به جلوگیری از پیشرفت آسیب کمک کرده و علائم بیمار را تخفیف دهد.
فیزیوتراپیست برای کمک به تخفیف علائم ناشی از این بیماری و همچنین جلوگیری از پیشرفت آن از موثرترین و بروزترین متدها و مدالیته های فیزیوتراپی بهره می برد.
در موارد شدید که که شدت دیسک بیرون زده بالاست و سبب فلج اندام های تحتانی و یا بی اختیاری در دفع ادرار یا مدفوع شده ، جراحی در کمترین زمان ممکن باید انجام گیرد.
فیزیوتراپی همچنین در موارد شدیدی که جراحی انجام می گیرد برای کمک به تسریع بهبودی ، کاهش عوارض جراحی و بازگشت هرچه سریع تر فرد به سطح آمادگی مطلوب ضروری است.
علائم بیرون زدگی دیسک کمر
- کمردرد و تشدید آن با فعالیت و حتی عظ=طسه و سرفه
- ناتوانی در خم و راست کردن کمر به دلیل درد
- انتشار درد به اندام های تحتانی
- ضعف و بی حسی اندام های تحتانی
- گزگز کردن کمر و اندام های تحتانی
- کاهش قدرت و حس اندام های تحتانی
- لنگیدن حین راه رفتن و ناتوانی در راه رفتن به مدت طولانی در موارد حاد
- اختلال در دفع ادرار و مدفوع
دلایل و عوامل خطر
- وارد شدن ضربه مستقیم به ستون مهره ها در طی حوادث ناگهانی یا ورزش
- بلند کردن و حمل اجسام سنگین ( به همین دلیل این عارضه در ورزشکاران رشته وزنه برداری شیوع بالاتری دارد )
- اضافه وزن و چاقی
- کشیدگی غیر طبیعی ستون فقرات
- وارد شدن فشار های تکراری به ستون فقرات
- افزایش سن
- عادات نادرست حرکتی مانند خم شدن های مکرر
- نشستن و ایستادن در وضعیت نادرست که فشار غیر طبیعی بر ستون مهره ها وارد می کند.
- عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی ابتلا به مشکلات و بیماری های ستون فقرات
- ضعف عضلات شکمی
روش های درمان
درمان بیرون زدگی دیسک کمر می‌تواند به صورت محافظه‌کارانه (غیرجراحی) یا جراحی باشد. اکثر بیماران با روش‌های غیرجراحی بهبود می‌یابند.
درمان غیرجراحی
- استراحت نسبی و تغییر فعالیت‌ها
- داروهای ضد التهاب و مسکن
- فیزیوتراپی
- تزریق‌های استروئید در موارد خاص
درمان جراحی
برای بیماران با ضعف شدید، اختلال در عملکرد مثانه یا درد کنترل نشده که به درمان غیرجراحی پاسخ نمی‌دهند.
فیزیوتراپی بیرون زدگی دیسک کمر: نقش، اهداف و تکنیک‌ها
فیزیوتراپی یک روش درمانی کلیدی در مدیریت بیرون زدگی دیسک کمر است که به کاهش درد، بهبود عملکرد و بازگرداندن کیفیت زندگی کمک می‌کند.
اهداف فیزیوتراپی
- کاهش درد و التهاب
- بهبود تحرک و دامنه حرکتی ستون فقرات
- تقویت عضلات حمایتی کمر و شکم
- اصلاح وضعیت بدنی و حرکات روزمره
- پیشگیری از عود بیماری
ارزیابی اولیه فیزیوتراپی
فیزیوتراپیست ابتدا وضعیت بیمار را از لحاظ درد، محدودیت حرکتی، ضعف عضلانی و الگوی حرکتی بررسی می‌کند تا برنامه درمانی مناسب طراحی شود.
تکنیک‌ها و روش‌های فیزیوتراپی
درمان‌های دستی (Manual Therapy)
- ماساژ ملایم برای کاهش تنش عضلانی و درد
- موبیلیزیشن مفاصل ستون فقرات برای افزایش حرکت مفصل
- تکنیک‌های کشش (traction) برای کاهش فشار روی دیسک
تمرینات درمانی (Therapeutic Exercises)
- تمرینات کششی: برای بهبود انعطاف عضلات کمر، همسترینگ و سایر عضلات مرتبط.
- تمرینات تقویتی: تمرکز بر عضلات عمقی ستون فقرات، عضلات شکم و ناحیه لگن برای حمایت بهتر از ستون فقرات.
- تمرینات اصلاح وضعیت: آموزش وضعیت صحیح نشستن، ایستادن و برداشتن اجسام.
- تمرینات تعادلی و استقامتی: برای بهبود ثبات و تحمل عضلات.
درمان‌های فیزیکی (Physical Modalities)
- استفاده از گرما یا سرما برای کاهش درد و التهاب
- تحریک الکتریکی (TENS) برای کاهش درد
- اولتراسوند برای تحریک بافت‌ها و کاهش التهاب
آموزش و مشاوره
- آموزش نحوه انجام فعالیت‌های روزمره بدون فشار اضافی
- راهنمایی برای حفظ وزن مناسب
- اصلاح عادات نادرست حرکتی
مراحل فیزیوتراپی بیرون زدگی دیسک کمر
فیزیوتراپی معمولاً در چند مرحله انجام می‌شود که هر مرحله بر اساس شدت علائم و پیشرفت بیمار تنظیم می‌گردد.
مرحله اول: کنترل درد و التهاب
- استفاده از روش‌های غیرتهاجمی برای کاهش درد و تورم
- استراحت نسبی به همراه فعالیت‌های سبک
- درمان‌های فیزیکی و ماساژ
مرحله دوم: بازگرداندن حرکت و بهبود انعطاف
- تمرینات کششی ملایم
- تمرینات افزایش دامنه حرکتی ستون فقرات و عضلات پیرامونی
مرحله سوم: تقویت عضلات حمایتی
- تمرینات مقاومتی هدفمند برای عضلات شکم، کمر و لگن
- تمرینات تعادلی و استقامتی
مرحله چهارم: آموزش و پیشگیری
- آموزش نحوه بلند کردن اجسام و اصلاح وضعیت بدن
- توصیه‌های مربوط به سبک زندگی و فعالیت‌های ورزشی مناسب
مزایای فیزیوتراپی در درمان بیرون زدگی دیسک کمر
کاهش نیاز به جراحی: با درمان به موقع، بسیاری از بیماران به جراحی نیاز پیدا نمی‌کنند.
کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی: فیزیوتراپی می‌تواند درد را کاهش داده و فعالیت‌های روزمره را آسان‌تر کند.
تقویت عضلات و کاهش فشار روی دیسک: با تقویت عضلات حمایتی، فشار روی دیسک کمتر می‌شود.
بهبود وضعیت بدنی و حرکات صحیح: کمک می‌کند تا الگوهای حرکتی صحیح جایگزین حرکات نادرست شود.
پیشگیری از عود بیماری: با آموزش و تمرینات اصلاحی احتمال برگشت بیماری کاهش می‌یابد.
کمک به بهبود عملکرد عصبی: با کاهش فشار روی اعصاب، علائم عصبی کاهش می‌یابد.
نتیجه‌گیری
بیرون زدگی دیسک کمر یکی از مشکلات شایع ستون فقرات است که می‌تواند زندگی روزمره را مختل کند، اما خوشبختانه با تشخیص به موقع و درمان صحیح، به ویژه فیزیوتراپی، می‌توان درد و علائم آن را کاهش داد و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشید. فیزیوتراپی با کاهش درد، بهبود حرکت، تقویت عضلات حمایتی و آموزش تکنیک‌های صحیح حرکتی، نقش بسیار مهمی در مدیریت این بیماری ایفا می‌کند. توجه به برنامه درمانی، صبوری و همکاری فعال بیمار با فیزیوتراپیست، کلید موفقیت در روند درمان است.
یک پاسخ