سندرم پیریفورمیس (Piriformis Syndrome) یکی از علل شایع درد باسن و دردهای ارجاعی به پا است که در اثر فشار یا تحریک عصب سیاتیک توسط عضله پیریفورمیس ایجاد می‌شود. این سندرم ممکن است باعث علائم ناتوان‌کننده‌ای شود که کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. درمان این مشکل معمولاً ترکیبی از روشهای دارویی، تغییر سبک زندگی و فیزیوتراپی است که نقش کلیدی در بهبود و بازگشت عملکرد دارد.
عضله پیریفورمیس عضله‌ای کوچک و عمقی در ناحیه باسن است که از قسمت قدامی استخوان ساکروم (خاجی) شروع شده و به تروکانتر بزرگ استخوان ران متصل می‌شود. وظیفه این عضله چرخش خارجی و باز کردن مفصل ران است و به تثبیت لگن در زمان راه رفتن کمک می‌کند.
عصب سیاتیک که بزرگ‌ترین عصب بدن است، معمولاً زیر عضله پیریفورمیس عبور می‌کند، اما در برخی افراد این عصب از درون عضله می‌گذرد. هر گونه التهاب، اسپاسم یا افزایش حجم عضله پیریفورمیس می‌تواند باعث فشار روی عصب شود که منجر به سندرم پیریفورمیس می‌گردد.
سندرم پیریفورمیس می‌تواند به علت موارد زیر ایجاد شود:
- فعالیت‌های ورزشی تکراری: دویدن، دوچرخه‌سواری یا ورزش‌هایی که نیازمند چرخش زیاد لگن هستند می‌توانند باعث اسپاسم و گرفتگی عضله پیریفورمیس شوند.
- نشستن طولانی مدت یا نشستن روی سطوح سخت: باعث فشار مستقیم روی عضله شده و احتمال تحریک عصب سیاتیک را افزایش می‌دهد.
- ضربه یا تروما مستقیم به باسن: تصادف یا افتادن می‌تواند باعث التهاب و تورم این عضله شود.
- عدم تعادل عضلانی: ضعف عضلات گلوتئال (باسن) و کمر باعث افزایش فشار روی عضله پیریفورمیس می‌شود.
- اختلالات پوسچرال: قرارگیری نامناسب لگن یا کمر باعث تغییر مکان عضله و فشار روی عصب می‌شود.
علائم سندرم پیریفورمیس
علائم این سندرم معمولاً تدریجی شروع شده و با گذشت زمان تشدید می‌شوند:
- درد عمیق و مداوم در ناحیه باسن: شایع‌ترین علامت که اغلب به صورت تیر کشیدن یا درد مبهم گزارش می‌شود.
- درد تیر کشنده به پایین پا: درد ممکن است به پشت ران، ساق و حتی انگشتان پا کشیده شود که ناشی از فشار روی عصب سیاتیک است.
- بی‌حسی، سوزش یا مورمور: در مسیر عصب سیاتیک احساسات غیرطبیعی مثل سوزش یا گزگز دیده می‌شود.
- ضعف عضلانی: در موارد شدید ضعف در عضلات پا و کاهش عملکرد حرکتی دیده می‌شود.
- تشدید درد با نشستن طولانی، دویدن یا بالا رفتن از پله‌ها.
روشهای تشخیصی
تشخیص دقیق مهم‌ترین گام در درمان است و معمولاً ترکیبی از مراحل زیر است:
- شرح حال کامل: نوع درد، مدت زمان، عوامل تشدید کننده، سابقه آسیب.
- معاینه بالینی: بررسی حساسیت به لمس، تست‌های کششی عضله پیریفورمیس، تست قدرت عضلات.
تست‌های تخصصی:
تست فابر (FABER): خم کردن، چرخش خارجی و باز کردن مفصل لگن برای ارزیابی درد.
تست پِیس (Pace test): مقاومت در برابر چرخش داخلی و خارجی لگن برای ارزیابی اسپاسم پیریفورمیس.
تست مِرن (Maneuver test): کشش عضله پیریفورمیس برای تشخیص فشار روی عصب سیاتیک.
تصویربرداری: MRI یا سونوگرافی برای رد سایر علل مانند فتق دیسک، تومور یا التهاب.
نوار عصب و عضله (EMG): در صورت نیاز جهت بررسی اختلالات عصب سیاتیک.
اصول کلی درمان
درمان دارویی
استفاده محدود و کنترل شده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs).
شل‌کننده‌های عضلانی برای کاهش اسپاسم.
مسکن‌های موضعی و گاهی داروهای ضد درد عصبی.
درمان غیر جراحی و فیزیوتراپی
درمان غیر جراحی اولویت دارد و فیزیوتراپی جزو مهم‌ترین آن‌هاست.
جراحی
موارد مقاوم به درمان غیر جراحی و با تشخیص قطعی فشار شدید روی عصب که باعث اختلال عملکردی و درد شدید شده باشد ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد.
فیزیوتراپی در سندرم پیریفورمیس
پزشک ممکن است فیزیوتراپی را با تمرکز بر تقویت عضلات و هسته مرکزی برای کاهش درد و اسپاسم عضلانی توصیه کند. فیزیوتراپی و تمرین درمانی موثرترین روش در بهبود علائم این بیماری است.انجام نرمش های کششی بر روی عضله پیریفورمیس کمک زیادی به کاهش و از بین بدن انقباض در این عضله می کند.تمرینات تقویتی نیز با تقویت عضله پیریفورمیس به بهبودش رایط بیمار کمک می کند. الکتروتراپی ، اولتراسوند ، تکنیک های درمان دستی و ماساژ و استفاده از لیزر پرتوان و تراکشن در کنار تمرینات ورزشی توسط فیزیوتراپیست برای کمک به درمان این عارضه و تسکین علائم آن مورد استفاده قرار می گیرند.
فیزیوتراپی هدفمند و تخصصی می‌تواند تا حد زیادی از درد بکاهد، اسپاسم عضله را رفع کند و عملکرد طبیعی مفصل لگن و عصب سیاتیک را بازگرداند.
ارزیابی دقیق فیزیوتراپی
فیزیوتراپیست با ارزیابی کامل از طریق معاینه بدنی، بررسی نقاط حساس، دامنه حرکتی، قدرت عضلات و الگوهای حرکتی، علت‌های زمینه‌ای را شناسایی و برنامه درمانی اختصاصی تدوین می‌کند.
تکنیک‌های درمانی فیزیوتراپی
درمان دستی و آزادسازی بافت نرم
ماساژ عمقی بافت نرم (Deep Tissue Massage): هدف کاهش گرفتگی و اسپاسم عضله پیریفورمیس است. با افزایش گردش خون، التیام و کاهش درد را تسریع می‌کند.
آزادسازی فعال عضله (Active Release Technique): تکنیکی تخصصی برای آزادسازی نقاط ماشه‌ای و گرفتگی‌های عضلانی.
فشار ایزکمیک: فشار ملایم و هدفمند روی نقاط دردناک جهت کاهش اسپاسم و افزایش گردش خون.
کشش‌های اختصاصی
کشش عضله پیریفورمیس: روشهای مختلف کششی به بیمار آموزش داده می‌شود که عضله را به آرامی و تدریجی کش می‌دهد تا فشار روی عصب کاهش یابد.
کشش عضلات همسترینگ و عضلات اطراف لگن: این کشش‌ها کمک می‌کنند تنش کلی در منطقه کاهش یابد.
تقویت عضلات و اصلاح عملکرد
تقویت عضلات گلوتئوس مدیوس و ماکسیموس: این عضلات پایداری لگن را حفظ می‌کنند و ضعف آن‌ها باعث افزایش فشار روی پیریفورمیس می‌شود.
تمرینات عضلات مرکزی (Core muscles): برای بهبود تعادل و پایداری ستون فقرات و لگن اهمیت زیادی دارد.
تمرینات باید متناسب با توان بیمار و به تدریج افزایش یابند.
آموزش پوسچر و الگوهای حرکتی صحیح
آموزش نحوه صحیح نشستن، ایستادن و راه رفتن برای کاهش فشار روی عضله پیریفورمیس.
اجتناب از نشستن روی سطوح سخت و نشستن طولانی‌مدت.
آموزش حرکات اصلاحی جهت جلوگیری از عود بیماری.
استفاده از مدالیته‌های فیزیکی
- الکتروتراپی (TENS): برای کاهش درد و تحریک مسیرهای عصبی.
- اولتراسوند درمانی: به افزایش گردش خون و کاهش التهاب کمک می‌کند.
- گرما و سرما درمانی: گرما برای شل کردن عضله و سرما برای کاهش التهاب در فاز حاد استفاده می‌شود.
مزایای فیزیوتراپی در سندرم پیریفورمیس
- کاهش درد مزمن و التهاب.
- بهبود انعطاف‌پذیری و کشش عضله پیریفورمیس.
- تقویت عضلات لگن و کمر جهت پایداری بیشتر.
- بهبود عملکرد روزمره و کاهش محدودیت حرکتی.
- کاهش نیاز به دارو و جلوگیری از عوارض جانبی دارویی.
- پیشگیری از عود بیماری و کاهش احتمال جراحی.
نکات مهم برای پیشگیری و بهبود
- پرهیز از نشستن طولانی و انجام کشش‌های مکرر در زمان کار با کامپیوتر یا رانندگی.
- حفظ وضعیت پوسچر مناسب هنگام ایستادن و نشستن.
- تمرینات منظم تقویتی برای عضلات مرکزی و لگن.
- توجه به علائم اولیه و مراجعه به فیزیوتراپیست برای درمان زودهنگام.
کلمات مرتبط :
درمان سندرم پیریفورمیس – درمان درد سیاتیک – فیزیوتراپی سیاتیک – فیزیوتراپی در سعادت آباد – دکتر فیزیوتراپی – لیزر پرتوان در سعادت آباد
یک پاسخ