عمل دیسک کمر یک روش درمانی است که برای کاهش فشار بر روی اعصاب نخاعی ناشی از فتق دیسک کمر یا تحلیل رفتن دیسک بین مهره ای در قسمت پایین کمر انجام می شود. مشکلات دیسک کمر اغلب منجر به درد، ضعف، بی حسی و محدودیت تحرک می شود. با پیشرفت تکنولوژی پزشکی، عمل دیسک کمر ایمن تر و موثرتر شده است و به هزاران بیمار در سراسر جهان تسکین می دهد.
ستون فقرات کمری شامل پنج مهره (L1 تا L5) است که در قسمت پایین کمر قرار دارند. دیسک های بین مهره ای بین این مهره ها قرار می گیرند و به عنوان بالشتک برای جذب ضربه و تسهیل حرکت عمل می کنند. این دیسک ها دارای یک هسته داخلی نرم (nucleus pulposus) و یک لایه بیرونی سخت (annulus fibrosus) هستند. هنگامی که دیسک فتق یا تحلیل می رود، می تواند بر روی اعصاب ستون فقرات مجاور فشار بیاورد و علائمی مانند:
- کمردرد
- سیاتیک (درد تابشی در پا)
- بی حسی یا گزگز در اندام تحتانی
- ضعف در پاها
- و مشکل در انجام فعالیت های روزانه را به همراه داشته باشد.
عمل دیسک کمر زمانی توصیه می شود که درمان های محافظه کارانه مانند فیزیوتراپی، داروهای ضد درد و تزریق استروئید اپیدورال نتوانند علائم را تسکین دهند. نشانه های رایج عبارتند از:
- پا درد مداوم یا تشدید آن علیرغم درمان های غیر جراحی
- ضعف، بی حسی یا گزگز قابل توجه در اندام تحتانی
- از دست دادن کنترل مثانه یا روده (سندرم دم اسب)، که نیاز به جراحی اورژانسی دارد
- فرسودگی شدید دیسک که باعث بی ثباتی و درد مزمن می شود
- فشرده سازی نخاع یا ریشه های عصبی که منجر به اختلال عملکردی می شود
انواع عمل دیسک کمر
چندین تکنیک جراحی برای درمان مشکلات دیسک کمر بسته به شدت و محل مشکل وجود دارد. رایج ترین انواع عبارتند از:
میکرودیسککتومی
یک روش کم تهاجمی که در آن بخش کوچکی از فتق دیسک برداشته می‌شود تا فشار عصبی کاهش یابد.
مزایا: آسیب بافتی کمتر، زمان بهبودی کوتاه‌تر و کاهش درد پس از عمل.
لامینکتومی (جراحی رفع فشار کمر)
شامل برداشتن بخشی از لامینا (قوس استخوانی مهره) برای ایجاد فضا و کاهش فشار عصبی است.
اغلب برای تنگی کانال نخاع و فتق شدید دیسک انجام می شود.
فیوژن ستون فقرات
زمانی انجام می شود که ناپایداری ستون فقرات وجود داشته باشد. دو یا چند مهره با استفاده از پیوندهای استخوانی، میله های فلزی یا پیچ ها برای ایجاد پایداری با هم ترکیب می‌شوند.
فواید: درد را کاهش می دهد و از حرکت بیش از حد بین مهره ها جلوگیری می کند.
تعویض دیسک
دیسک آسیب دیده با یک دیسک مصنوعی جایگزین می شود تا حرکت ستون فقرات حفظ شود.
مناسب برای بیماران جوان با دژنراسیون جدا شده دیسک.
دیسککتومی آندوسکوپی
یک تکنیک بسیار پیشرفته کم تهاجمی با استفاده از آندوسکوپ برای برداشتن قسمت فتق دیسک.
مزایا: بهبودی سریعتر، حداقل از دست دادن خون و کاهش خطر عوارض.
خطرات و عوارض عمل دیسک کمر
در حالی که جراحی دیسک کمر به طور کلی بی خطر است، خطرات بالقوه عبارتند از:
- عفونت در محل جراحی
- آسیب عصبی که منجر به ضعف یا از دست دادن حس می شود
- خونریزی یا لخته شدن خون
- عود فتق دیسک
- نشت مایع نخاعی (پارگی دورال)
- درد مزمن یا سندرم جراحی ناموفق کمر (FBSS)
ریکاوری و توانبخشی بعد از عمل
زمان بهبودی بسته به نوع جراحی و عوامل فردی متفاوت است. جنبه های کلیدی مراقبت های بعد از عمل عبارتند از:
- بستری در بیمارستان و بهبودی زودهنگام
- کنترل درد با دارو و تحرک تدریجی.
- فیزیوتراپی و توانبخشی
- تمرینات مناسب برای تقویت کمر و بهبود انعطاف پذیری.
- برای چند هفته از بلند کردن اجسام سنگین، خم شدن و پیچیدن خودداری کنید.
- بهبودی بلند مدت و اصلاح شیوه زندگی
- تمرین وضعیت بدنی مناسب و عادات ارگونومیک.
- درگیر شدن در ورزش های کم فشار مانند شنا یا پیاده روی.
فیزیوتراپی بعد از عمل دیسک کمر
فیزیوتراپی نقش مهمی در روند توانبخشی پس از جراحی ایفا می کند و به بیماران کمک می کند تا قدرت، انعطاف پذیری و اعتماد به نفس در حرکات خود را بازیابند.
اهمیت فیزیوتراپی پس از جراحی دیسک کمر
فیزیوتراپی فقط یک مکمل نیست، بلکه جزء ضروری بهبودی پس از جراحی است. تضمین می کند:
بهبودی سریعتر – با تقویت گردش خون و کاهش التهاب.
کاهش خطر عوارض – جلوگیری از سفتی، آتروفی عضلانی و وضعیت نامناسب.
تحرک بهبود یافته – بازیابی حرکت و انعطاف پذیری در قسمت پایین کمر.
کاهش درد – از طریق تمرینات کنترل شده و تکنیک های درمانی.
مراحل توانبخشی با فیزیوتراپی
- بلافاصله پس از جراحی (مرحله بیمارستانی)
- روی تسکین درد، تنفس عمیق و حرکات ملایم تمرکز کنید.
- پیاده روی در مسافت های کوتاه برای جلوگیری از لخته شدن خون.
توانبخشی اولیه (6 هفته اول)
- کشش ملایم و تمرینات پایه اصلی.
- افزایش تدریجی زمان پیاده روی
- اجتناب از خم شدن، پیچش و بلند کردن اجسام سنگین.
توانبخشی پیشرونده (6 هفته تا 3 ماه)
- تمرینات تقویتی برای قسمت مرکزی و کمر.
- معرفی تمرینات هوازی کم تاثیر
- نظارت بر جلسات فیزیوتراپی برای نظارت بر پیشرفت
توانبخشی طولانی مدت
- تمرینات مداوم برای حفظ سلامت ستون فقرات.
- اصلاح سبک زندگی برای جلوگیری از عود
اهداف فیزیوتراپی پس از جراحی دیسک کمر
یک برنامه فیزیوتراپی ساختاریافته با هدف:
بدون اتکای بیش از حد به دارو درد را کاهش دهید.
تقویت عضلات پشت و هسته برای ثبات ستون فقرات.
بهبود وضعیت بدن و مکانیک بدن برای جلوگیری از آسیب مجدد.
حرکات عملکردی مورد نیاز برای فعالیت های روزانه را بازیابی کنید.
تکنیک های مورد استفاده در فیزیوتراپی
فیزیوتراپی پس از جراحی دیسک کمر شامل تکنیک های مختلفی است که متناسب با شرایط و مرحله بهبودی هر بیمار است. این تکنیک ها به بازیابی عملکرد، کاهش درد و جلوگیری از عوارض کمک می کنند.
درمان دستی
تکنیک های عملی مانند تحرک بافت نرم، دستکاری مفصل و کشش برای بهبود انعطاف پذیری و کاهش سفتی.
به بازیابی الگوهای حرکتی طبیعی و جلوگیری از تشکیل بافت اسکار کمک می کند.
تمرینات درمانی
تمرینات قدرتی، تمرینات انعطاف پذیری و تمرینات تعادلی برای ارتقای عملکرد و ثبات عضلات.
حرکات هدفمند برای تقویت عضلات مرکزی و پشت.
آب درمانی
تمرینات مبتنی بر آب برای کاهش استرس روی ستون فقرات و در عین حال بهبود تحرک.
شناوری آب امکان حرکت ملایم و بدون فشار زیاد را فراهم می کند.
الکتروتراپی
تکنیک هایی مانند تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS) یا درمان اولتراسوند برای مدیریت درد و بهبود بهبودی.
به کاهش التهاب و بهبود گردش خون کمک می کند.
