سردرد گردنی

سردرد گردنی (Cervicogenic Headache) یکی از انواع خاص سردرد است که منبع اصلی آن در گردن و ساختارهای اطراف آن قرار دارد. برخلاف میگرن یا سردردهای تنشی که بیشتر منشاء عصبی یا عروقی دارند، این نوع سردرد معمولاً به دلیل مشکلات مکانیکی، عضلانی یا ساختاری در ناحیه گردن ایجاد می‌شود. در واقع، درد از گردن شروع شده و به سمت سر منتشر می‌شود و بیمار ممکن است احساس کند که سردرد از پشت سر یا حتی پشت چشم‌ها آغاز شده است.

شاید برایتان جالب باشد که بدانید درصد زیادی از افرادی که ساعت‌های طولانی پشت میز می‌نشینند یا عادت به کار با تلفن همراه دارند، ناخواسته در معرض خطر این نوع سردرد قرار می‌گیرند. وقتی گردن در وضعیت نامناسب قرار می‌گیرد، فشار زیادی به عضلات، رباط‌ها و مفاصل گردن وارد می‌شود که می‌تواند باعث تحریک اعصاب و ایجاد درد شود.

یکی از ویژگی‌های مهم سردرد گردنی این است که معمولاً با حرکت دادن یا فشار دادن ناحیه گردن، درد تشدید می‌شود. حتی در برخی افراد، چرخاندن سر یا نگاه کردن به سمت خاصی باعث شروع یا افزایش درد می‌گردد.

سردرد گردنی در دسته‌ی «سردردهای ثانویه» قرار می‌گیرد؛ یعنی سردردی که ناشی از یک مشکل زمینه‌ای دیگر است، نه یک بیماری مستقل. منبع درد در این نوع سردرد معمولاً مفاصل بین مهره‌ای، دیسک‌ها، عضلات یا اعصاب گردنی است.

به زبان ساده‌تر، وقتی یک آسیب یا التهاب در ساختارهای گردنی ایجاد شود، پیام‌های درد از گردن به مغز فرستاده می‌شوند، اما مغز آن را به‌صورت درد در سر تفسیر می‌کند. به همین دلیل، فرد احساس می‌کند که سرش درد می‌کند، در حالی که منشاء اصلی مشکل در گردن است.

این نوع سردرد اغلب در یک سمت سر بروز می‌کند و ممکن است به قسمت‌های جلویی سر یا حتی پشت چشم‌ها کشیده شود. شدت و مدت درد می‌تواند متفاوت باشد؛ برخی بیماران درد خفیف و مزمن دارند، در حالی که دیگران درد شدید و ناگهانی را تجربه می‌کنند.

تفاوت سردرد گردنی با سایر انواع سردرد

شناخت تفاوت‌های این نوع سردرد با میگرن یا سردردهای تنشی اهمیت زیادی دارد، زیرا روش درمان آن‌ها متفاوت است.

• میگرن معمولاً با علائم پیش‌درآمد (Aura)، حساسیت به نور و صدا، و حالت تهوع همراه است، در حالی که سردرد گردنی بیشتر با درد گردن و محدودیت حرکتی همراه می‌باشد.
• سردرد تنشی بیشتر به صورت فشار یا سنگینی دو طرف سر بروز می‌کند، اما سردرد گردنی اغلب یک‌طرفه است و با حرکت گردن بدتر می‌شود.
• در سردرد گردنی، فشار دادن نقاط خاصی از گردن یا حرکت دادن آن می‌تواند درد را تشدید کند، در حالی که در میگرن این اتفاق معمولاً نمی‌افتد.

این تمایزها کمک می‌کنند تا پزشک یا فیزیوتراپیست بتواند تشخیص دقیق‌تری بدهد و درمان مؤثرتری ارائه کند.

علائم و نشانه ها

علائم این نوع سردرد بسته به شدت مشکل گردنی و میزان تحریک اعصاب متفاوت است. با این حال، شایع‌ترین نشانه‌ها عبارتند از:

۱. درد موضعی در گردن و پشت سر
درد معمولاً از قسمت پایین پشت سر یا گردن شروع شده و به سمت جلو گسترش می‌یابد. این درد ممکن است یک‌طرفه یا در مواردی دوطرفه باشد. در بعضی بیماران، درد حتی به شانه‌ها و بازوها نیز انتشار پیدا می‌کند.

۲. محدودیت حرکتی گردن
یکی از ویژگی‌های بارز سردرد گردنی کاهش دامنه حرکات گردن است. چرخاندن یا خم کردن گردن می‌تواند باعث افزایش درد شود و بیمار ترجیح می‌دهد گردن خود را ثابت نگه دارد.

۳. علائم همراه مثل سرگیجه و تاری دید
در برخی موارد، این سردرد با علائمی مثل سرگیجه، حالت تهوع، حساسیت به نور یا صدا، و حتی تاری دید همراه می‌شود. این علائم معمولاً به دلیل فشار بر اعصاب یا اختلال در جریان خون ناحیه گردنی ایجاد می‌گردند.

دلایل و عوامل خطر

علت‌های بروز این نوع سردرد متنوع هستند، اما مهم‌ترین عوامل عبارتند از:

۱. مشکلات ساختاری ستون فقرات گردنی
تغییرات دژنراتیو مهره‌ها (مانند آرتروز گردن)، بیرون‌زدگی یا فتق دیسک گردنی، و تنگی کانال نخاعی می‌توانند باعث فشار بر اعصاب و ایجاد درد شوند.

۲. آسیب‌ها و ضربه‌ها
ضربه به گردن در حوادث ورزشی یا تصادفات رانندگی، به‌ویژه آسیب «ویپلش» (Whiplash)، می‌تواند باعث التهاب و تحریک اعصاب گردنی شود.

۳. وضعیت نامناسب بدن
نشستن طولانی‌مدت با وضعیت نامناسب (مثل خم شدن زیاد به جلو هنگام کار با لپ‌تاپ یا موبایل) یکی از شایع‌ترین دلایل فشار به گردن و بروز سردرد گردنی است.

۴. عوامل روانی و استرس
استرس مزمن می‌تواند باعث انقباض مداوم عضلات گردن و شانه شود که در نهایت به تحریک اعصاب و ایجاد سردرد منجر می‌گردد.

فیزیوتراپی چیست و چرا در سردرد گردنی موثر است؟

فیزیوتراپی شاخه‌ای از علوم پزشکی است که با استفاده از روش‌های حرکتی، دستی، الکتروتراپی و تمرین درمانی به بهبود عملکرد عضلات، مفاصل و سیستم عصبی کمک می‌کند. هدف فیزیوتراپی در سردرد گردنی، رفع علت اصلی درد، کاهش التهاب و تنش عضلانی، بهبود دامنه حرکت گردن و پیشگیری از عود مجدد سردرد است.

مراحل درمان فیزیوتراپی در سردرد گردنی

1. ارزیابی دقیق و تشخیص
فیزیوتراپیست ابتدا با انجام معاینه دقیق بالینی شامل بررسی پوسچر، ارزیابی دامنه حرکت گردن، تست‌های عضلانی و نورولوژیکی، و گرفتن شرح حال بیمار، علت دقیق سردرد را شناسایی می‌کند. گاهی اوقات لازم است نتایج تصویربرداری (MRI یا CT اسکن) را نیز بررسی کند تا آسیب‌های ساختاری گردن مشخص شود.

2. مدیریت درد و التهاب
درمان دستی (Manual Therapy): شامل ماساژ عضلات گردن و شانه، mobilization (تحرک درمانی مفاصل) و manipulation (مانند کایروپراکتیک) که به کاهش اسپاسم عضلانی، بهبود خون‌رسانی و کاهش فشار روی اعصاب کمک می‌کند.

الکتروتراپی: دستگاه‌های مانند TENS (تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست)، اولتراسوند و لیزر درمانی که برای کاهش التهاب و تسکین درد استفاده می‌شوند.

گرما و سرما درمانی: استفاده از کمپرس گرم برای افزایش جریان خون و شل کردن عضلات یا کمپرس سرد برای کاهش التهاب در ناحیه دردناک.

3. اصلاح پوسچر (وضعیت بدن)
پوسچر نامناسب و وضعیت نادرست سر و گردن، فشار زیادی به مهره‌ها و عضلات گردن وارد می‌کند و منجر به تشدید سردرد می‌شود. فیزیوتراپیست آموزش‌هایی برای اصلاح وضعیت بدن ارائه می‌دهد، مانند:

نحوه صحیح نشستن پشت میز کار

تنظیم ارتفاع میز و صفحه نمایش کامپیوتر

راهنمایی برای وضعیت خوابیدن و انتخاب بالش مناسب

تمرینات تقویت عضلات پشت و شانه برای حفظ تعادل پوسچر

4. تمرینات کششی و تقویتی
تمرینات کششی: برای عضلات گردن، شانه و بالای کمر که باعث رفع گرفتگی و افزایش انعطاف‌پذیری می‌شوند.

تمرینات تقویتی عضلات عمقی گردن: این عضلات مسئول حفظ ثبات و پایداری مهره‌های گردنی هستند. تقویت آن‌ها باعث کاهش فشار روی مفاصل و پیشگیری از درد می‌شود.

تمرینات تعادلی و هماهنگی: به بهبود عملکرد سیستم عصبی-عضلانی کمک می‌کند و از بروز مجدد سردرد جلوگیری می‌کند.

5. آموزش خودمراقبتی و پیشگیری
یکی از مهم‌ترین بخش‌های درمان، آموزش بیمار است تا بتواند در زندگی روزمره خود به درستی از گردن مراقبت کند. این موارد شامل:

نکات ergonomics برای محیط کار و خانه

نحوه انجام فعالیت‌های روزمره بدون ایجاد فشار به گردن

تمرینات خانگی منظم برای حفظ وضعیت خوب عضلات و مفاصل گردن

مزایای فیزیوتراپی در درمان سردرد گردنی

کاهش درد بدون استفاده از داروهای مسکن: فیزیوتراپی به شکل طبیعی و بدون عوارض جانبی درد را کاهش می‌دهد.

درمان علت اصلی بیماری: به جای صرفاً تسکین علائم، باعث اصلاح مشکل گردن و جلوگیری از عود می‌شود.

بهبود کیفیت زندگی: با کاهش درد و افزایش عملکرد گردن، بیمار می‌تواند فعالیت‌های روزمره را بهتر انجام دهد.

پیشگیری از مشکلات آینده: آموزش و تمرینات مناسب مانع از پیشرفت مشکلات و بروز عوارض جدی‌تر می‌شود.

کلمات مرتبط :

درمان سردرد با فیزیوتراپی – دکتر فیزیوتراپی – فیزیوتراپی در سعادت آباد – کلینیک فیزیوتراپی در اوین – کلینیک فیزیوتراپی در کوی فراز – فیزیوتراپی برای درمان سردرد – لیزر پرتوان در سعادت آباد – فیزیوتراپیست کمالی حکیم – دکتر ایمان کمالی حکیم