درمان دستی در فیزیوتراپی یک شکل تخصصی از فیزیوتراپی است که شامل تکنیک های عملی است که توسط فیزیوتراپیست های آموزش دیده برای تشخیص، درمان و مدیریت شرایط مختلف اسکلتی عضلانی انجام می شود.
درمان دستی که با نام منوال تراپی نیز شناخته می شود ، یکی از اجزای کلیدی بسیاری از برنامه‌های درمانی فیزیوتراپی بخصوص فیزیوتراپی ستون فقرات است و هدف آن ارتقای حرکت بهینه، کاهش درد، بهبود تحرک مفاصل و بهبود عملکرد کلی بدن است.
تکنیک‌های درمان دستی در فیزیوتراپی مبتنی بر درک کامل آناتومی، بیومکانیک و پاسخ بافت هستند. دکتر فیزیوتراپی حرکات، فشار و دستکاری های خاصی را روی نواحی آسیب دیده بدن اعمال می کند و عضلات، مفاصل، رباط ها، تاندون ها و سایر بافت های نرم را هدف قرار می دهد. این تکنیک‌ها را می‌توان به دسته های مختلفی از جمله تحرک، دستکاری، تکنیک های بافت نرم و تکنیک های نورودینامیک طبقه‌بندی کرد.
تکنیک های درمان دستی در فیزیوتراپی
تحرکات: تحرک شامل درمانگر است که حرکات نوسانی درجه بندی شده یا فشار مداوم را به مفاصل یا بافت های نرم اعمال می کند. هدف این تکنیک ها بهبود تحرک مفاصل، کاهش درد و بازیابی الگوهای حرکتی طبیعی است. تحرک می تواند در جهات مختلف و با سرعت های متفاوت بسته به نیازهای خاص فرد انجام شود. آنها اغلب برای رفع سفتی مفاصل، محدودیت های کپسول مفصلی و عدم تعادل ماهیچه ای استفاده می شوند.
دستکاری ها: دستکاری ها که اغلب به عنوان رانش های با سرعت بالا و دامنه کم شناخته می شوند، حرکات سریع و کنترل شده ای هستند که بر روی مفاصل خاص اعمال می شوند. این تکنیک ها معمولا برای بازگرداندن عملکرد مفصل، کاهش محدودیت های مفصلی و کاهش درد استفاده می شوند. دستکاری‌ها می‌توانند یک صدای شنیدنی «مانند ترک خوردن» تولید کنند که به عنوان کاویتاسیون شناخته می‌شود، که عبارت است از انتشار حباب‌های گاز در داخل مفصل. این صدا نشان دهنده موفقیت تکنیک نیست، بلکه محصول جانبی حرکت مفصل است.
تکنیک‌های بافت نرم: تکنیک‌های بافت نرم بر رفع مشکلات اسکلتی عضلانی مرتبط با عضلات، تاندون‌ها، رباط‌ها، فاسیا و سایر بافت‌های نرم تمرکز دارند. هدف از این تکنیک ها کاهش تنش عضلانی، بهبود انبساط بافت، افزایش جریان خون و کاهش درد است. نمونه هایی از تکنیک های بافت نرم عبارتند از:
ماساژ: درمانگران از ضربات و فشارهای مختلف برای دستکاری عضلات و بافت‌های نرم، ترویج آرامش، بهبود گردش خون و کاهش تنش عضلانی استفاده می‌کنند.
دیگر تکنیک ها
رهاسازی میوفاشیال: این تکنیک فاسیا، بافت همبند که عضلات را احاطه کرده و از آن پشتیبانی می کند، با اعمال فشار پایدار یا کشش ملایم برای آزادسازی محدودیت ها و بازگرداندن تحرک بافت، هدف قرار می دهد.
درمان نقطه ماشه ای: نقاط ماشه ای گره های محکمی در عضلات هستند که می توانند باعث درد موضعی و درد ارجاعی در سایر نواحی بدن شوند. درمان نقطه ماشه ای شامل اعمال فشار بر روی این نقاط خاص برای کاهش درد و کاهش تنش عضلانی است.
تکنیک های نورودینامیک: تکنیک های نورودینامیک بر ارزیابی و درمان سیستم عصبی، به ویژه اعصاب محیطی تمرکز دارند. این تکنیک ها شامل حرکات و کشش های خاصی است که هدف آنها بهبود تحرک عصبی، کاهش تنش عصبی و کاهش علائم مرتبط مانند درد، سوزن سوزن شدن یا بی حسی است. تکنیک های نورودینامیک می توانند به ویژه برای شرایطی مانند گیر افتادن عصب یا رادیکولوپاتی مفید باشند.
مزایای منوال تراپی در فیزیوتراپی
درمان دستی می تواند مزایای متعددی برای افراد مبتلا به شرایط اسکلتی عضلانی داشته باشد. این مزایا عبارتند از:
کاهش درد: تکنیک‌های درمان دستی می‌توانند با کاهش تنش عضلانی، آزادسازی اندورفین (مواد طبیعی تسکین‌دهنده درد) و بهبود تحرک مفاصل به کاهش درد کمک کنند. با پرداختن به علل زمینه‌ای درد، درمان دستی می‌تواند هم درد کوتاه‌مدت و هم طولانی‌مدت را تسکین دهد.
بهبود تحرک مفصل: محدودیت ها و سفتی مفاصل می تواند حرکات طبیعی را محدود کرده و به درد و اختلال در عملکرد کمک کند. تکنیک‌های درمان دستی، مانند تحرک و دستکاری، می‌توانند به بازیابی تحرک مفصل، افزایش دامنه حرکتی و بهبود عملکرد کلی مفصل کمک کنند.
افزایش کشش بافت: تکنیک‌های بافت نرم، از جمله ماساژ و رهاسازی میوفاشیال، می‌توانند به بهبود کشش و انعطاف‌پذیری عضلات، تاندون‌ها و فاسیا کمک کنند. این می تواند منجر به بهبود راندمان حرکتی، کاهش عدم تعادل عضلانی و افزایش عملکرد در فعالیت های روزانه یا ورزش شود.
افزایش گردش خون: تکنیک‌های درمان دستی، از طریق تأثیراتی که بر بافت‌های نرم و عروق خونی دارند، می‌توانند گردش خون را در ناحیه تحت درمان بهبود بخشند. افزایش گردش خون می تواند رساندن اکسیژن و مواد مغذی به بافت ها را افزایش دهد، باعث بهبود بافت ها شود و حذف مواد زائد را تسهیل کند.
بهبود حس عمقی و آگاهی حرکتی: حس عمقی به حس موقعیت، حرکت و جهت گیری فضایی بدن اشاره دارد. تکنیک‌های درمان دستی می‌توانند به تحریک گیرنده‌های مکانیکی در مفاصل و بافت‌های نرم کمک کنند و بازخورد حس عمقی را افزایش دهند. این بهبود حس عمقی می تواند منجر به کنترل بهتر حرکت، ثبات و تعادل شود.
ذکر این نکته ضروری است که تکنیک های درمان دستی باید توسط فیزیوتراپیست های مجرب انجام شود. آنها باید متناسب با نیازهای خاص فرد، با در نظر گرفتن شرایط، سابقه پزشکی و پاسخ به درمان، تنظیم شوند. درمان دستی اغلب با سایر مداخلات فیزیوتراپی مانند ورزش درمانی، آموزش بیمار و اصلاحات ارگونومیک ترکیب می شود تا نتایج را بهینه کند و بهبودی طولانی مدت را ارتقا دهد.
دکتر کمالی حکیم ـ دکترای تخصصی فیزیوتراپی – متخصص در زمینه درمان های دستی در مرکز فیزیوتراپی سعادت آباد از این تکنیک درمانی در کنار سایر متدها و مدالیته های فیزیوتراپی برای کمک به بهبود شرایط مراجعه کنندگان عزیز بهره می برد.
بیشتر بخوانید :
